Wat is Ayurveda?

Ayurveda betekent in het Sanskriet ‘kennis van het leven’. Het is de oudste geneeskunde die de mens kent en het geniet tegenwoordig veel belangstelling in Europa. Ayurveda is niet alleen maar een integrale geneeskunde die zich bewezen heeft bij het behandelen van ziekten; het toepassen ervan in ons dagelijkse leven is tevens zeer efficiënt ter preventie van ziekten. Voeding en leefstijl zijn in die zin twee essentiële pilaren van Ayurveda. Dit betekent (ook) dat wij als mens behoorlijk invloed kunnen hebben op onze gezondheidsstaat en ons welzijn.

De plaats van de 5 elementen in Ayurveda

Ayurveda is ook een manier om naar de wereld en naar de mens te kijken.
Het gaat ervan uit dat alles wat bestaat, uit één van de 5 elementen of uit een combinatie ervan bestaat. Dit geldt zowel voor ons fysieke lichaam als voor ons energetisch en mentale leven. Ether (Akasha), lucht (Vayu), vuur (Agni), water (Apas) en aarde (Prithivi) en de combinatie ervan kennen veel vormen en eigenschappen en drukken zich op verschillende manieren uit.

Het vuur element (Agni), essentieel voor de spijsvertering en ‘de vertering’ van emoties en ervaringen.

Op materieel niveau kun je bijvoorbeeld vuur met een lucifer aansteken maar vuur is ook een fundamenteel en onmisbaar element van onze spijsvertering. Zonder spijsverteringsvuur kan er geen vertering van voeding plaatsvinden. Voeding kan dan niet lichaamseigen gemaakt worden en vervolgens niet in energie worden omgezet. Op psychologisch niveau zorgt vuur voor passie, betrokkenheid, intelligentie maar ook voor emoties als woede of fanatisme. Leren van onze ervaringen en het verwerken van emoties vallen voor een groot deel ook onder de werking van het vuur element.

Iedere transformatie, zowel fysiek als energetisch of mentaal, heeft vuur nodig.
Zo heeft elk element zijn aandeel in wat we zijn.

Verstoring van de lucht en ether elementen

Een veel komende verstoring bij de Westerse mens in onze tijd, is een overmaat aan Vata (lucht en ether). Te veel lucht en ether in het systeem veroorzaken veel ziekten waaronder spijsverteringsklachten en gewrichtsaandoeningen (reuma, artritis, enz.). Een andere kenmerk van een Vata uit balans (in overmaat aanwezig) is dat men niet goed geaard is en te veel in het hoofd zit. Een voedingspatroon dat niet bij de persoonlijke geboorte constitutie past maar ook stress, heftige emoties en een lijfstijl met te weinig rust doen Vata toenemen.     

De geboorte constitutie

Elk mens is uniek. Zo is ook de verhouding tussen de elementen bij onze geboorte een vast gegeven. Het is net als een blauwdruk. Ayurveda noemt deze persoonlijke verhouding de geboorteconstitutie en praat over de Vata (ether en lucht), Pitta (vuur en een beetje water), en Kapha (aarde en water) geboorteconstituties en de mengelingen ervan. Bij elke geboorte constitutie hoort een bepaalde stofwisseling. Dit betekent onder andere dat de manier waarop wij voeding verteren en opnemen zeer persoonlijk is. Ook is de manier waarop wij met ervaringen en emoties omgaan en omzetten iets persoonlijk.  

De visie van Ayurveda op ziekte en gezondheid

Wel spreekt Ayurveda over ziekte wanneer de persoonlijke balans tussen de elementen – om welke reden dan ook – verstoord is.
En alle ziekten – zonder uitzondering – drukken een verstoring van elementen uit.

De taak van de Ayurvedische therapeut

De taak van de Ayurvedische voedingstherapeut is de persoonlijke balans tussen de elementen te herstellen. Door observatie, vraagstelling, anamnese, tongonderzoek en polsdiagnose vormt de therapeut zich een beeld van de gezondheidstoestand van de cliënt. Zo kan hij of zij een diagnose van de verstoorde balans tussen de elementen stellen en een behandeling op verschillende vlakken adviseren.

Voeding, leefstijl, preparaten, massages

Om klachten te behandelen en het systeem weer in balans te brengen gaat de Ayurvedische therapeut op verschillende vlakken te werk. Hij of zij adviseert:

• Op voedingsniveau, een persoonlijk voedingspatroon waarin onder andere het gebruik van kruiden, specerijen en van de smaken zoet, zout, zuur, bitter, scherp en wrang bewust aangewend worden om de elementen ether, lucht, vuur, water en aarde te versterken of juist te verminderen. (Let op: Ayurvedisch eten is niet alleen maar gezond maar ook lekker!)

• Met betrekking tot de leefgewoontes en leefstijl die ziekmakend kunnen zijn of andersom preventief of genezend kunnen werken.

• Zonodig over het gebruik van Ayurvedische preparaten.

• Zonodig over therapeutische Ayurvedische massages of behandelingen om bijvoorbeeld afvalstoffen af te voeren.

Geschiedenis van Ayurveda

Ayurveda stamt uit de Samkhya filosofie. Het betekent in het Sanskriet ‘kennis van het leven’ en het is de oudste geneeskunde die de mens kent. De eerste schriftelijke medisch-wetenschappelijke verhandelingen die van Ayurveda getuigen zijn 6000 jaar oud en komen uit de Rig- en Atharva veda’s. Een van de oudste medische manuscripten, die in zijn geheel bewaard gebleven is, is de Characa Samhita die de Ayurvedische geneeskunde in acht vakgebieden verdeelt:

• Interne geneeskunde

• Kindergeneeskunde

• Chirurgie

• Psychologie en psychiatrie

• Keel-, neus-, oor- en oogheelkunde

• Toxicologie

• Verjonging

• Vruchtbaarheid